Zmiany pierwotne i wtórne w jamie ustnej
Na błonie śluzowej jamy ustnej występują w postaci wykwitów pierwotnych, do których zaliczamy: plamę, grudkę, bąbel, pęcherzyk, pęcherz, krostkę i otarcie. Natomiast do wykwitów wtórnych zaliczamy: nadżerkę, szczelinę, rozpadlinę, łuskę, strup, owrzodzenie i bliznę.
Zmiany chorobowe w jamie ustnej mogą objawiać się uczuciem obecności ciała obcego, bólem, pieczeniem, uczuciem napięcia lub suchością o różnym stopniu nasilenia.
Na błonie śluzowej jamy ustnej występują w postaci wykwitów pierwotnych, do których zaliczamy: plamę, grudkę, bąbel, pęcherzyk, pęcherz, krostkę i otarcie. Natomiast do wykwitów wtórnych zaliczamy: nadżerkę, szczelinę, rozpadlinę, łuskę, strup, owrzodzenie i bliznę.
WYKWITY PIERWOTNE
Plama (macula) jest to ograniczony wykwit, polegający na zmianie zabarwienia błony śluzowej.
1) Plamy naczyniowe –wywołane przekrwieniem czynnym, tworzą się na błonie śluzowej w otoczeniu pęcherzy, pęcherzyków, aft, owrzodzeń oraz w postaci osutki w chorobach zakaźnych i alergicznych;
-mogą być niewielkie lub rozległe w postaci rumieni z lekkim obrzękiem, np.pod płytą protezy w rumieniu wysiękowym wielopostaciowym.
2) Plamy powstałe w wyniku stałego rozszerzenia naczyń –w chorobie Rendu-Oslera oraz w wyniku wylewu spowodowanego uszkodzeniem naczynia –w skazach krwotocznych.
Plamy mogą występować w postaci punkcikowatej, linijnej oraz jako duże niemiarowe.
Ponadto na błonie śluzowej jamy ustnej mogą występować plamy barwnikowe i złogowe.
1) Plamy barwnikowe powstają na skutek nadmiernego nagromadzenia się barwnika w warstwie podstawnej nabłonka oraz w błonie śluzowej właściwej (plamy piegowate –melanoplakia).
2) Plamy złogowe występują w przewlekłych zatruciach matalami ciążkimi (rtęcią, ołowiem,bizmutem), zlokalizowane są w obrębie dziąsła brzeżnego w postaci rąbka.
|
|
Ryc.1 Plama naczyniowa
Grudka (papula) jest to wykwit wyniosły nad powierzchnię błony śluzowej, wyraźnie odgraniczony, spoisty, ustępujący bez pozostawienia blizny. Wyróżniamy grudki nabłonkowe, łącznotkankowe, łącznotkankowo-nabłonkowe. Najbardziej typowe występujące na błonie śluzowej to grudki łącznotkankowo-nabłonkowe w liszaju Wilsona.
|
Ryc.2 Grudka |
Guzek (tuberculum) to wykwit podobny do grudki: spoisty, ale umiejscowiony w błonie śluzowej właściwej, goi się z pozostawieniem blizny. Często są pochodzenia urazowego.
Wielkość guzków waha się od ziarna prosa do ziarna grochu.
|
|
Bąbel pokrzywkowy (urtica) jest to wykwit wyniosły nad powierzchnię błony śluzowej, szybko powstający i ustępujący bez pozostawienia blizny. Jest wyraźnie odgraniczony. Może towarzyszyć świąd lub mrowienie. Zanika pod wpływem ucisku szkiełkiem. Na błonie śluzowej bąble występują w pokrzywce.
|
|
Pęcherzyk (vesicula) jest to drobny wykwit wyniosły nad powierzchnię błony śluzowej, wypełniony cieczą krwistą bądź przezroczystą, nie przekracza wielkością ziarna grochu. Ustępuje bez pozostawienia blizny. W jamie ustnej pęcherzyki tworzą się w chorobach wirusowych tj: zapalenie opryszczkowe, opryszczka nawracająca, półpasiec, ospa wietrzna, choroby alergiczne.
Pęcherz (bulla) jest wykwitem większym od pęcherzyka, powstający wskutek naporu płynu wysiękowego gromadzącego się na pograniczu nabłonka i błony śluzowej właściwej lub śródnabłonkowo. Pęcherze śródnabłonkowe, akantolityczne występują w pęcherzycach, pęcherze podnabłonkowe występują w rumieniu wysiękowym wielopostaciowym, aftozie i nadżerkowej postaci liszaja Wilsona.
Krosta (pustula) to drobny wykwit, wyniosły nad powierzchnię błony śluzowej, zawierający treść ropną. Zejściem krosty jest nadżerka.
|
|
Otarcie (excoriatio) jest powierzchniowym uszkodzeniem nabłonka niezmienionej błony śluzowej, który powstaje na skutek urazu mechanicznego. Goi się bez pozostawienia blizny. Występuje często na błonie śluzowej policzków na skutek przygryzania.
WYKWITY WTÓRNE
Nadżerka (erosio) jest to wykwit podobny do otarcia. Powstaje w miejscu wykwitów pierwotnych pod wpływem urazów, np. w wyniku zdarcia pęcherzyków, pęcherzy, krost, grudek.
|
|
Pęknięcie, rozpadlina (fissura, rhagos) jest to linijny ubytek nabłonka, powstający w miejscu narażonym na silne napinanie lub rozciąganie. Powstawaniu tych zmian sprzyja stan zapalny i suchość. Pęknięcia można zauważyć na czerwieni wargowej, w kątach ust, oraz w zaawansowanych postaciach leukoplakii na policzkach i języku.
Łuska (squama) jest płatem zrogowaciałego nabłonka, częściowo oddzielający się. Na błonie śluzowej nie dostrzega się złuszczania nabłonka, natomiast w ostrych zapaleniach błony sluzowej jamy ustnej dziąsła pokryte są białawą warstwą złuszczonych nabłonków.
|
|
Strup (crusta) jest wyniosłym wykwitem, powstaje w wyniku zasychania płynu pęcherzyków, pęcherzy i krost oraz wydzieliny nadżerek lub owrzodzeń. Po odpadnięciu strupów pozostają przez jakiś czas przebarwienia lub blizny. Charakterystyczne jest występowanie strupów na czerwieni wargowej w aftowym zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i w rumieniu wysiękowym wielopostaciowym.
|
|
Owrzodzenie (ulceratio) jest to ubytek błony śluzowej właściwej, patologicznie zmienionej, gojący się z pozostawieniem blizny. Powstaje w wyniku rozpadu guzków, guzów i krost, w wyniku zapalnie zmienionej błony śluzowej oraz działania przewlekłych urazów mechanicznych, termicznych, chemicznych i innych.
|
|
Blizna (cicatrix) stanowi tkankę nowo wytworzoną w wyniku odnowy ubytku błony śluzowej. Wyróżniamy blizny delikatne zanikowe na powierzchni tkanki lub przerosłe, nierówne.
|
|
